Haluksy, nazywane również paluchem koślawym (łac. hallux valgus), to powszechny problem ortopedyczny, który dotyka przede wszystkim kobiety. Schorzenie to może prowadzić do znacznego dyskomfortu, a nieleczone może w konsekwencji poważnie wpłynąć na funkcjonowanie stopy, utrudniając codzienne funkcjonowanie.
Co to są haluksy?
Haluksy to deformacja stawu śródstopno-paliczkowego palucha, w której dochodzi do odchylenia dużego palca w stronę pozostałych palców. Zniekształcenie to powoduje przemieszczenie głowy pierwszej kości śródstopia, co prowadzi do powstania charakterystycznego wybrzuszenia na wewnętrznej stronie stopy. Haluksy są niestety schorzeniem postępującym, z czasem deformacja może się pogłębiać i prowadzić do coraz większych dolegliwości. W skrajnych przypadkach paluch może niemalże nachodzić na inne palce, co nie tylko utrudnia noszenie obuwia, ale również powoduje ból w stanie spoczynku.
Jakie są przyczyny powstawania haluksów?
Haluksy to schorzenie wieloczynnikowe, np. genetyczne czy środowiskowe. Do najważniejszych przyczyn powstawania haluksów należą:
- Genetyka – w wielu przypadkach haluksy mają podłoże dziedziczne. Osoby, u których w rodzinie występowały haluksy, są bardziej narażone na ich rozwój.
- Noszenie nieodpowiedniego obuwia – szczególnie buty na wysokim obcasie oraz wąskie buty mogą powodować nadmierny nacisk na przodostopie, co sprzyja deformacji stopy.
- Płaskostopie – osoby z płaskostopiem mają tendencję do większego obciążania stopy, co może przyczyniać się do powstawania haluksów.
- Słabe mięśnie stopy – osłabione mięśnie stopy i łuku stopy nie są w stanie utrzymać prawidłowego ustawienia palucha.
- Czynniki hormonalne – niektóre badania sugerują, że zmiany hormonalne, zwłaszcza u kobiet, mogą mieć wpływ na rozwój haluksów.
Diagnostyka i leczenie
Diagnostyka haluksów
Diagnostyka jest stosunkowo prosta i zazwyczaj opiera się na badaniu klinicznym, w którym lekarz ortopeda ocenia stopień deformacji oraz inne objawy towarzyszące. W trakcie badania zwraca się uwagę min. na stopień odchylenia palucha, ruchomość stawu, stan skóry i tkanek miękkich.
Aby dokładniej ocenić stan stopy i zniekształcenia, wykonuje się również zdjęcia rentgenowskie, które pozwalają zobaczyć deformację kości i stopień zaawansowania schorzenia. Na ich podstawie można także ocenić, czy doszło do zmian zwyrodnieniowych stawów.
Leczenie haluksów
Leczenie zależy od stopnia zaawansowania deformacji oraz stopnia nasilenia objawów. Wyróżnia się dwie główne metody leczenia: zachowawcze i operacyjne.
Leczenie zachowawcze:
Leczenie zachowawcze stosowane jest przede wszystkim w początkowych stadiach haluksów oraz u pacjentów, u których deformacja nie jest bardzo zaawansowana. Do metod leczenia zachowawczego należą:
- Zmiana obuwia – noszenie butów o szerokim przodostopiu i płaskiej podeszwie może pomóc w zmniejszeniu nacisku na paluch i złagodzeniu objawów.
- Ortezy i wkładki ortopedyczne – specjalne wkładki mogą poprawić biomechanikę stopy i pomóc w jej prawidłowym ułożeniu.
- Ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy – regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy mogą zapobiegać dalszej deformacji.
- Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – stosowane w celu złagodzenia bólu i stanu zapalnego.
- Taping i bandażowanie – specjalne techniki owijania stopy mogą pomóc w poprawie ustawienia palucha.
Leczenie operacyjne:
W zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów, konieczne może być leczenie operacyjne. Operacja haluksów polega na korekcji deformacji stopy, a wybór metody operacyjnej zależy od stopnia deformacji oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Do najczęściej stosowanych technik chirurgicznych należą:
- Osteotomia – chirurgiczne przecięcie i ponowne ustawienie kości w prawidłowej pozycji.
- Usunięcie fragmentu kości – w skrajnych przypadkach konieczne może być usunięcie fragmentu kości, aby zmniejszyć deformację.
- Artrodeza – zespolenie stawu w celu jego unieruchomienia, co zapobiega dalszej deformacji.
Po operacji konieczna jest rehabilitacja, która obejmuje ćwiczenia oraz stopniowe obciążanie stopy.
Profilaktyka
Profilaktyka haluksów opiera się przede wszystkim na noszeniu odpowiedniego obuwia. Należy unika butów na wysokim obcasie, zwłaszcza takich o wąskich noskach, które ściskają palce. Obuwie powinno być dobrze dopasowane, ale nie uciskające, z szerokim przodem, który umożliwia swobodne rozłożenie palców. Warto wybierać buty wykonane z elastycznych, oddychających materiałów, które dopasowują się do stopy.
Warto również pamiętać o ćwiczeniach wzmacniających stopy, które poprawiając ich elastyczność mogą pomóc w zapobieganiu deformacjom. Przykładem takich ćwiczeń może być chwytanie palcami drobnych przedmiotów, zwijanie ręcznika palcami stóp, unoszenie się na palcach czy rozciąganie ścięgien Achillesa.
W kontekście profilaktyki należy też zwrócić uwagę na to, że osoby spędzające dużo czasu w pozycji stojącej powinny robić przerwy, by odciążyć stopy. Regularne zmienianie pozycji i odpoczynek mogą pomóc w redukcji napięcia w stopach.
Warto wiedzieć więcej z Apte-Med
Haluksy to powszechne schorzenie, które może prowadzić do poważnych dolegliwości bólowych i deformacji stopy. Wczesna diagnoza oraz odpowiednie leczenie – zarówno zachowawcze, jak i operacyjne – mogą znacząco poprawić komfort życia pacjenta. Kluczową rolę w zapobieganiu i łagodzeniu objawów haluksów odgrywa noszenie odpowiedniego obuwia oraz regularna dbałość o zdrowie stóp.