Choroby odkleszczowe to infekcje przenoszone przez kleszcze, które mogą prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. W Polsce kleszcze są nosicielami kilku niebezpiecznych chorób, w tym boreliozy i kleszczowego zapalenia mózgu (KZM). Znajomość objawów i wczesne leczenie mogą zapobiec powikłaniom. W tym artykule przyjrzymy się najczęstszym chorobom przenoszonym przez kleszcze, metodom ich rozpoznania oraz leczenia.
Co to są kleszcze i gdzie występują?
Kleszcze to niewielkie pasożyty z grupy pajęczaków, które żywią się krwią ssaków, ptaków i gadów. Są szczególnie aktywne w okresie wiosennym i letnim, kiedy wzrasta temperatura, a wilgotność powietrza sprzyja ich rozwojowi. Kleszcze można spotkać w lasach, na łąkach, w parkach miejskich, a także w prywatnych ogrodach. Są trudne do zauważenia, zwłaszcza że ich ukąszenie jest często bezbolesne.
Najczęstsze choroby odkleszczowe oraz ich objawy
Najbardziej rozpowszechnionymi i znanymi w naszym kraju chorobami odkleszczowymi są borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. Oprócz tych dwóch chorób, w Polsce sporadycznie diagnozowane są także inne schorzenia odkleszczowe, takie jak np. babeszjoza czy anaplazmoza.
Borelioza
Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, jest najczęściej diagnozowaną chorobą odkleszczową w Polsce. Wywołują ją bakterie z rodzaju Borrelia, które kleszcze przenoszą podczas ukąszenia. Nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zapalenie stawów, zaburzenia neurologiczne i kardiologiczne.
Najbardziej charakterystycznym objawem wczesnej boreliozy jest rumień wędrujący – czerwona plama wokół miejsca ukąszenia, która stopniowo się powiększa. Może pojawić się w ciągu kilku dni do kilku tygodni od ukąszenia.
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)
KZM to wirusowa choroba układu nerwowego, która w najcięższych przypadkach może prowadzić do zapalenia mózgu i opon mózgowych. Wirus ten przenoszony jest głównie przez kleszcze Ixodes ricinus. Choroba często przebiega w dwóch fazach: początkowo przypomina grypę, a w drugiej fazie atakuje centralny układ nerwowy.
Choroba przebiega w dwóch fazach. W pierwszej fazie występują objawy grypopodobne, a w drugiej mogą pojawić się poważniejsze symptomy neurologiczne, takie jak sztywność karku, zaburzenia równowagi czy problemy z koncentracją.
Babeszjoza
Babeszjoza to rzadsza, ale groźna choroba, wywoływana przez pierwotniaki z rodzaju Babesia. Atakują one czerwone krwinki, co prowadzi do ich rozpadu, wywołując objawy przypominające malarię, takie jak gorączka, dreszcze, zmęczenie, a czasem anemia.
Objawy przypominają malarię – wysoka gorączka, dreszcze, pocenie się, a także ciemna barwa moczu wynikająca z rozpadu czerwonych krwinek.
Anaplazmoza
Anaplazmoza to choroba wywołana przez bakterię Anaplasma phagocytophilum. Po przedostaniu się do organizmu bakterie atakują granulocyty, czyli rodzaj białych krwinek, które są częścią układu odpornościowego.
Objawy choroby mogą się różnić w zależności od stopnia zakażenia oraz stanu układu odpornościowego pacjenta. Mogą przypominać grypę lub inne infekcje, co czasami utrudnia diagnozę.
Diagnostyka i leczenie chorób odkleszczowych
Borelioza: w pierwszym etapie diagnozy, jeśli pacjent zgłasza ukąszenie przez kleszcza i występuje rumień wędrujący, lekarz może rozpocząć leczenie bez dalszych badań laboratoryjnych.
Z kolei badania serologiczne (ELISA, Western blot) służą wykryciu przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi. Testy te są szczególnie pomocne w późniejszych fazach choroby.
W leczeniu boreliozy stosuje się antybiotyki, takie jak doksycyklina, amoksycylina czy cefuroksym. Czas leczenia wynosi od 2 do 4 tygodni w zależności od stadium choroby. W przypadku objawów neurologicznych lub kardiologicznych, leczenie może obejmować antybiotyki podawane dożylnie.
Kleszczowe zapalenie mózgu: diagnostyka KZM opiera się na badaniach serologicznych, które wykrywają obecność przeciwciał IgM i IgG przeciwko wirusowi KZM. W niektórych przypadkach lekarze wykonują nakłucie lędźwiowe w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego, który następnie jest badany pod kątem obecności wirusa.
W przypadku KZM leczenie jest głównie objawowe, ponieważ nie istnieją specyficzne leki przeciwwirusowe skuteczne przeciwko wirusowi KZM. Pacjenci z ciężkimi objawami neurologicznymi mogą wymagać hospitalizacji i leczenia wspomagającego, np. podawania leków przeciwzapalnych czy środków zmniejszających obrzęk mózgu.
Babeszjoza: diagnostyka głównie opiera się na analizie krwi, gdzie pod mikroskopem można wykryć obecność pasożytów wewnątrz czerwonych krwinek. Dodatkowo w potwierdzeniu zakażenia mogą pomóc testy PCR.
Babeszjozę leczy się za pomocą kombinacji leków przeciwmalarycznych (atowakwon) i antybiotyków (azytromycyna). W ciężkich przypadkach konieczne może być przetaczanie krwi w celu uzupełnienia utraconych czerwonych krwinek.
Anaplazmoza: w przypadku anaplazmozy diagnostyka opiera się głównie na badaniach serologicznych oraz testach PCR, które wykrywają obecność bakterii w organizmie.
Leczenie anaplazmozy polega na podawaniu antybiotyków, najczęściej doksycykliny, przez 7 do 14 dni.
Warto wiedzieć więcej z Apte-Med.
Choroby odkleszczowe stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia, zwłaszcza w rejonach, gdzie występują duże populacje kleszczy. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie objawów oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia, co pozwala uniknąć długoterminowych powikłań. Profilaktyka, a szczególnie szczepienia są najskuteczniejszą metodą ochrony zaś regularna edukacja, oraz świadomość zagrożeń mogą znacząco ograniczyć ryzyko zachorowania na te niebezpieczne infekcje.